Đến năm 2036, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng

Cục Thống kê (Bộ Tài chính) vừa công bố báo cáo Dự báo dân số Việt Nam giai đoạn 2024-2074. Báo cáo cung cấp kết quả dự báo về quy mô và cơ cấu dân số Việt Nam đến năm 2074 được ước tính dựa trên số liệu Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 và các giả thiết về sự biến động dân số (như mức sinh, mức chết và di cư) trong 50 năm tiếp theo 2024-2074.

Thời kỳ dân số vàng sẽ kết thúc sớm hơn 3 năm

Theo đó, trong giai đoạn đầu của dự báo, quy mô dân số giữa 3 phương án mức sinh thấp, trung bình và cao hầu như không có sự khác biệt đáng kể.

Đến năm 2029, dân số Việt Nam đạt khoảng 104,7 triệu người theo phương án trung bình, 104,6 triệu người theo phương án thấp và 104,8 triệu người theo phương án cao.

Sự khác biệt giữa các phương án bắt đầu thể hiện rõ từ sau năm 2034. Đến năm 2039, quy mô dân số theo 3 phương án thấp, trung bình và cao lần lượt là 109,2 triệu, 110,3 triệu và 110,7 triệu người.

Đến cuối thời kỳ dự báo, năm 2074, dân số Việt Nam theo phương án trung bình đạt 114,2 triệu người; theo phương án thấp giảm xuống còn 103,9 triệu người; trong khi theo phương án cao tăng lên 118,5 triệu người.

Như vậy, trong vòng 50 năm, từ 2024 đến 2074, dân số Việt Nam theo 3 phương án thấp, trung bình và cao sẽ tăng thêm tương ứng là 2,5%, 12,7%, và 17%.

Tháp dân số của Việt Nam qua 3 giai đoạn (Ảnh: GSO).

Báo cáo cũng chỉ rõ, năm 2024 Việt Nam đang trong thời kỳ cơ hội dân số vàng. Trong thời kỳ này, tỉ trọng dân số trong độ tuổi lao động (đặc biệt nhóm tuổi 25-39) đạt cực đại. Đồng thời Việt Nam cũng đang ở thời kỳ già hóa dân số.

Ngoài ra, tỉ lệ dân số nữ cao tuổi nhiều hơn so với nam giới, cho thấy tuổi thọ của phụ nữ cao hơn nam giới và do vậy các chính sách hỗ trợ người cao tuổi cần đảm bảo đáp ứng nhu cầu khác nhau của phụ nữ và nam giới cao tuổi.

Đến 2044, tháp dân số bắt đầu thu hẹp ở phần giữa tháp và phần đáy. Đặc biệt những thanh phía đỉnh tháp tương ứng với nhóm dân số từ 65 tuổi trở lên nở rộng so với những thanh cùng vị trí của năm 2024 chứng tỏ tại thời điểm này Việt Nam kết thúc thời kỳ dân số vàng và dân số 65+ chiếm tỉ trọng tương đối lớn.

Tháp dân số Việt Nam năm 2074 cho thấy phần đáy thu hẹp dần, phản ánh những thay đổi rõ rệt về cơ cấu tuổi dân số. Phần đỉnh tháp nở rộng nhất cho thấy tỉ trọng dân số từ 80 tuổi trở lên chiếm cao nhất so với các nhóm tuổi khác.

Đây là thời kỳ Việt Nam có cơ cấu dân số "siêu già", sau khi chuyển từ cơ cấu "già". Tình trạng phụ nữ chiếm ưu thế trong số người cao tuổi ngày càng thể hiện rõ, đặc biệt ở nhóm người từ 80 tuổi trở lên.

Theo Cục Thống kê, Việt Nam đang trong thời kỳ già hóa dân số (Ảnh: PT).

Cục Thống kê cho biết, vào năm 2036, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ cơ cấu dân số vàng. Như vậy, so với kết quả dự báo năm 2019, thời kỳ dân số vàng sẽ kết thúc sớm hơn 3 năm.

Hiện nay Việt Nam đang trong thời kỳ già hóa dân số. Theo phương án trung bình, Việt Nam bắt đầu thời kỳ dân số già từ năm 2034, khi tỉ trọng dân số từ 65 tuổi trở lên đạt 14%.

Giai đoạn từ năm 2034 đến năm 2036, Việt Nam vừa có cơ cấu dân số vàng cũng đồng thời cũng bước vào thời kỳ dân số già. Thời kỳ dân số già của Việt Nam được dự báo sẽ kéo dài trong vòng 15 năm, từ năm 2034 đến năm 2049.

Sau giai đoạn này, từ năm 2050 đến 2074, Việt Nam được dự báo sẽ có cơ cấu dân số siêu già tương ứng với tỉ trọng dân số từ 65 tuổi trở lên chiếm trên 21%.

Đáng chú ý, báo cáo cũng chỉ rõ, dân số trong độ tuổi lao động (nam 15-62 và nữ 15-60) được dự báo sẽ tăng liên tục từ 65,4 triệu người năm 2024 lên mức cực đại 69,5 triệu người vào năm 2038, do quy mô các nhóm tuổi nam và nữ bước vào độ tuổi lao động tiếp tục gia tăng.

Tuy nhiên, sau khi đạt mức cực đại, quy mô dân số trong độ tuổi lao động bắt đầu giảm trong thời gian dài khi các thế hệ sinh ra trong những giai đoạn có mức sinh thấp hơn bước vào độ tuổi lao động và thay thế các thế hệ trước đó có quy mô lớn hơn đang dần bước ra khỏi độ tuổi này.

Kết quả dân số trong độ tuổi lao động giảm xuống còn 67,9 triệu người vào năm 2045 và tiếp tục xuống 61,6 triệu người vào năm 2074.

"Việt Nam chỉ còn một giai đoạn ngắn mở rộng lực lượng lao động trước khi bước vào giai đoạn lực lượng lao động thu hẹp dần do tác động của già hóa dân số", Cục Thống kê nhấn mạnh.

Tận dụng tối đa cơ hội còn lại của thời kỳ dân số vàng

Cục Thống kê cho rằng, Việt Nam được dự báo kết thúc thời kỳ dân số vàng vào năm 2036. Trong thập kỷ tới, việc tận dụng hiệu quả lợi thế cơ cấu dân số có ý nghĩa quyết định đối với tăng trưởng kinh tế và năng lực cạnh tranh quốc gia. Cần ưu tiên đầu tư mạnh mẽ vào phát triển kỹ năng cho lực lượng lao động, nhất là kỹ năng số, kỹ năng nghề và năng lực thích ứng công nghệ trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra nhanh chóng.

Đồng thời, việc nâng cao năng suất lao động thông qua đổi mới nội dung đào tạo nghề, mở rộng đào tạo lại và đào tạo nâng cao, thúc đẩy nghiên cứu - phát triển và tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ trong doanh nghiệp là yêu cầu cấp thiết.

Tận dụng tối đa cơ hội còn lại của thời kỳ dân số vàng, đồng thời là bước chuẩn bị quan trọng cho giai đoạn già hóa nhanh trong các thập kỷ tới.

Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn dân số già từ năm 2034 và trở thành quốc gia "siêu già" từ năm 2050; dân số từ 80 tuổi trở lên tăng nhanh, từ khoảng 2 triệu người năm 2024 lên hơn 15,4 triệu người vào năm 2074. Những thay đổi này tạo ra áp lực lớn đối với hệ thống an sinh xã hội, y tế và dịch vụ chăm sóc.

Chính sách cũng cần đặc biệt quan tâm đến phụ nữ cao tuổi - nhóm chịu ảnh hưởng mạnh bởi xu hướng "phụ nữ chiếm số đông" trong nhóm dân số già - bằng việc áp dụng các giải pháp chính sách nhạy cảm giới, giúp phụ nữ cao tuổi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc và an sinh xã hội một cách công bằng, giảm khả năng dễ bị tổn thương, tăng khả năng sống độc lập và sức chống chịu khi tuổi cao.