Rút kinh nghiệm từ bước hụt xăng E5
Đây là nội dung mà Bộ Công Thương đề xuất thực hiện trong dự thảo Thông tư quy định lộ trình áp dụng tỷ lệ phối trộn nhiên liệu sinh học với nhiên liệu truyền thống. Nếu thực hiện dự kiến sẽ mở ra bước ngoặt mới trong phát triển năng lượng xanh của Việt Nam.
Từ 1/1/2031, Bộ Công Thương đề xuất tiếp tục chuyển toàn bộ xăng được pha chế, phối trộn, kinh doanh để sử dụng cho phương tiện cơ giới dùng động cơ xăng trên cả nước sang xăng E15 (hàm lượng ethanol từ 14-15 %) hoặc xăng sinh học với tỷ lệ phối trộn khác do Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định căn cứ theo tình hình thực tế.
Trong thời gian chưa quy định bắt buộc thì khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, pha chế, phối trộn, kinh doanh và sử dụng điêzen sinh học (B5, B10).
Theo Bộ Công Thương, Việt Nam từng triển khai xăng sinh học E5, E10 (loại xăng sinh học được pha trộn giữa 90% xăng khoáng truyền thống và 10% ethanol ) , thậm chí từ năm 2018 dừng hẳn kinh doanh xăng khoáng RON92. Nhờ vậy, giai đoạn 2015 – 2019, tỷ lệ tiêu thụ xăng E5 RON92 từng chiếm trên 40% tổng lượng xăng trong nước. Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, tình hình lại đảo chiều lượng tiêu thụ E5 RON92 liên tục giảm, hiện chỉ còn khoảng 20% tổng thị phần xăng. Tại một số địa phương, xăng E5 thậm chí còn biến mất khỏi trạm bán lẻ.
Bộ Công Thương đề xuất từ 1/1/2026, toàn bộ xăng được pha chế, phối trộn, kinh doanh để sử dụng cho phương tiện cơ giới dùng động cơ xăng trên toàn quốc phải là xăng E10.
Bộ Công Thương đánh giá, nguyên nhân chính do xăng sinh học khó bảo quản do dễ ngậm nước, bay hơi; chính sách thuế, phí chưa đủ tạo chênh lệch giá để khuyến khích tiêu dùng; công tác truyền thông chưa đủ mạnh để xóa bỏ tâm lý e ngại “ảnh hưởng động cơ”; và thiếu sự giám sát, chế tài thực thi.
Từ thực tế này, Bộ Công Thương cho rằng cần có một lộ trình mới, toàn diện hơn trở nên cấp thiết, nhằm khắc phục những “bước hụt” của E5, đồng thời tận dụng cơ hội thương mại quốc tế và tái khởi động ngành công nghiệp ethanol.
Đề xuất của Bộ Công Thương mở rộng phạm vi áp dụng cho toàn bộ tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu, phối trộn, phân phối, kinh doanh xăng sinh học. Các phương tiện diesel, hàng không và xăng dầu đặc chủng quốc phòng, an ninh không nằm trong diện bắt buộc.
Bộ Công Thương tự tin đủ năng lực sản xuất, nhập khẩu và phối trộn
Về năng lượng sản xuất, phối trộn và cung ứng, theo đánh giá của Bộ Công Thương, hiện Việt Nam có 6 nhà máy ethanol (E100) với tổng công suất thiết kế khoảng 600.000 m³/năm, nếu hoạt động 100% sẽ đáp ứng khoảng 40% nhu cầu etanol cho pha chế E10 (ước tính 1,5 triệu m³ E100/năm, dựa trên tổng nhu cầu xăng khoảng 15 triệu m³ năm 2024).
Bộ Công Thương khẳng định Việt Nam có đủ năng lực sản xuất, nhập khẩu và phối trộn để triển khai bắt buộc E10 từ 1/1/2026.
Phần còn thiếu có thể bù đắp bằng nguồn nhập khẩu từ Mỹ và Brazil - hai quốc gia sản xuất cồn lớn nhất thế giới luôn sẵn sàng cung ứng, với kênh tiếp nhận tại các cảng lớn như B12 (Quảng Ninh), Nhà Bè (TPHCM), Vân Phong (Khánh Hòa).
Về hạ tầng phối trộn, Bộ Công Thương cho biết các “ông lớn” như Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (PLX) và Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOIL) đã có năng lực vượt nhu cầu. PLX có công suất phối trộn E5/E10 đạt trên 8,4 triệu m³/năm, gấp nhiều lần nhu cầu thực tế. PVOIL có năng lực phối trộn hơn 1,6 triệu m³ E5RON92/năm, nhưng hiện chỉ sử dụng một phần nhỏ, còn dư thừa khoảng 1 triệu m³ công suất.
Các doanh nghiệp khác như BSR (Dung Quất), Sài Gòn Petro cũng đã chuẩn bị cơ sở hạ tầng, đủ khả năng tham gia phối trộn.
“Xét về năng lực sản xuất, nhập khẩu và phối trộn, Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai bắt buộc E10 từ 1/1/2026”, Bộ Công Thương khẳng định.
Bộ Công Thương giao cho Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công làm đầu mối triển khai, nghiên cứu công nghệ, truyền thông; Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước phối hợp với Bộ Tài chính quản lý chính sách giá, thuế, giám sát phân phối.
UBND các tỉnh, thành phố được yêu cầu phải hỗ trợ vùng nguyên liệu, hạ tầng phối trộn, truyền thông địa phương. Doanh nghiệp sản xuất có trách nhiệm khôi phục nhà máy ethanol, nhập khẩu bù đắp thiếu hụt, và bảo đảm chất lượng E10 trước khi lưu thông.