Bộ trưởng Bộ GD&ĐT: Có trường tăng quy mô tuyển sinh, ảnh hưởng chất lượng

Đầu tư cho giáo dục đại học 10 năm qua có xu hướng giảm

Chiều 19/6, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đăng đàn trả lời chất vấn về nhóm vấn đề giáo dục và đào tạo. Ngoài vấn đề dạy thêm, học thêm, nghị trường còn nóng vấn đề tự chủ đại học và chất lượng giáo dục đại học.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Trường Giang chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn về nguyên nhân, trách nhiệm và giải pháp về thực trạng chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là 19.271 tỷ đồng, nhưng đến năm 2022 giảm xuống còn hơn 10.000 tỷ đồng dù ngân sách Nhà nước chi cho giáo dục ổn định.

ĐBQH Nguyễn Trường Giang chất vấn (Ảnh: Phạm Thắng).

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn thừa nhận thực tế khi nguồn chi ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học 10 năm qua có xu hướng giảm.

Bộ trưởng cho biết, 10 năm qua triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học, các trường có mức tự chủ khác nhau. Nhưng có một điều, mỗi khi các trường được duyệt phương án tự chủ cũng là lúc ngành tài chính cắt phần kinh phí hỗ trợ cho chi thường xuyên.

Chính vì phần cắt bỏ kinh phí chi thường xuyên đó mà 10 năm qua, số trường tự chủ càng tăng lên, mức độ tự chủ càng cao thì số hỗ trợ từ Nhà nước giảm dần.

Theo Bộ trưởng, đây cũng là khó khăn cho các trường đại học trong phát triển chất lượng đào tạo và đầu tư cho đội ngũ giảng viên.

Đảng, Nhà nước cũng thấy việc các trường tự chủ, tự túc về kinh phí có bất cập, do đó đã chỉ đạo Bộ Giáo dục phối hợp với Bộ Tài chính điều chỉnh yếu tố tài chính trong tự chủ giáo dục đại học để làm sao các trường có tính tự chủ cao nhưng vẫn có phần hỗ trợ có tính chủ đạo của Nhà nước trong giáo dục đại học.

Chưa hài lòng với phần giải thích của Bộ trưởng, ĐBQH Nguyễn Trường Giang tiếp tục tranh luận và gửi câu hỏi này đến Bộ trưởng Tài chính và lãnh đạo Chính phủ.

Dẫn báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo gửi đại biểu Quốc hội trước phiên chất vấn, trong đó nêu ở các quốc gia thu nhập trung bình thấp đã dành 18-23% GDP cho giáo dục. 

Trong khi đó năm 2013, Việt Nam dành có 9,3%, đến 2022 giảm còn 3,4% do chính sách tự chủ, ông Giang cho rằng đây là cách cắt giảm rất cơ học.

Ông dẫn chứng năm 2022, tổng chi ngân sách Nhà nước là hơn 1,78 triệu tỷ đồng, nếu tính 20% cho giáo dục là hơn 356.000 tỷ đồng.

"Nếu chỉ cần dành 10% cho giáo dục thì đã đạt tới 35.000 tỷ rồi chứ không phải hơn 10.000 tỷ như báo cáo của Bộ trưởng", ông Giang nói.

Theo ông, trong tự chủ đại học có tự chủ về tổ chức, đào tạo, học thuật và tài chính chỉ là một phần trong vấn đề tự chủ.

Đồng tình với quan điểm "nhận thức về tự chủ đại học chưa đúng", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị trong tình hình mới, cần nhận thức đúng về việc cấp kinh phí cho giáo dục đại học.

Trường đại học "tăng hết công suất" tuyển sinh

Quan tâm đến vấn đề tự chủ đại học, ĐBQH Nguyễn Danh Tú (đoàn Kiên Giang) cho rằng, nhiều trường tăng hết công suất tuyển sinh để có nguồn thu từ học phí. Thực trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực.

Đại biểu chất vấn Bộ trưởng Giáo dục về nguyên nhân, trách nhiệm quản lý và giải pháp để giáo dục đại học góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, thực học, thực nghiệm, quản lý tốt, giảng dạy tốt.

ĐBQH Phạm Văn Hòa. (Ảnh: Phạm Thắng).

ĐBQH Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) nêu hiện tượng hàng năm các trường đại học, đặc biệt trường ngoài công lập đua nhau gia tăng chỉ tiêu tuyển sinh để có nguồn thu mà chưa chú trọng chất lượng đào tạo.

Do đó, nhiều sinh viên khi ra trường không xin được việc làm phải bỏ ngành chuyên môn để tìm được việc làm. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng chỉ rõ nguyên nhân và cách khắc phục để nâng cao chất lượng giáo dục, đảm bảo sinh viên khi ra trường có việc làm ổn định.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn. (Ảnh: Phạm Thắng).

Trả lời hai câu hỏi này, chia sẻ quan ngại với đại biểu Nguyễn Danh Tú, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, việc một số trường tăng quy mô tuyển sinh có thể gây hệ lụy về chất lượng và thừa nhận đây là hiện tượng có thật ở một số trường đại học.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, một trong những nguyên nhân của tình trạng này chính là học phí.

Theo ông, hiện nay, trong khối trường đại học công, mức học phí trung bình khoảng 25 triệu đồng/năm (tương đương 1.000 USD), có ngành còn thấp hơn ở mức 15-20 triệu đồng/năm.

"Với người dân khó khăn, số học phí này rất đáng kể. Nhưng so với trường đại học ở Mỹ với mức bình quân là 55.000-60.000 USD/năm, học phí của ta chỉ bằng 1/50. Như vậy, để đảm bảo vận hành của trường đại học, một số trường buộc tăng quy mô, lấy khoản học phí đó bù vào để vận hành trường", Bộ trưởng cho biết.

Bộ trưởng cho biết thêm, một số nguồn thu khác xuất phát từ dịch vụ, nghiên cứu, chuyển giao khoa học công nghệ thường rất ít, hiếm trường nào vượt quá 5% tổng nguồn thu của đơn vị.

Về giải pháp cho vấn đề này, ở góc độ quản lý Nhà nước, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh cần kiểm soát nghiêm, đảm bảo chất lượng tỉ lệ tuyển sinh, công cụ kiểm định buộc các trường tuân thủ tỉ lệ tuyển sinh để nâng cao chất lượng. 

Nhưng đồng thời, với trường thuộc khối công lập phải có một phần hỗ trợ của Nhà nước chứ không chỉ trông chờ vào học phí.

Cùng với đó, cần hỗ trợ cho học sinh từ nguồn tín dụng và các quỹ, các nguồn khác nhau. "Phải bằng nhiều biện pháp khác nhau để kiểm soát và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo", ông Sơn nói.

Trả lời ĐBQH Phạm Văn Hòa, Bộ trưởng hỏi: "Đại biểu Hoà trích số liệu từ đâu? Khi chúng ta đưa ra số liệu cần làm rõ ai thống kê, nguồn nào, nếu không sẽ khiến các trường ngoài công lập tủi thân".

Bộ trưởng cho biết, có nhiều kiểu loại trường ngoài công lập. Có những trường lọt top 1.000 thế giới nhưng cũng có những trường quy mô nhỏ thực sự đã tuyển sinh ồ ạt như đại biểu phản ánh. Năm trước, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xử phạt hành chính một số trường tuyển sinh vượt chỉ tiêu.

Bộ trưởng cho rằng, Bộ không cổ vũ các trường chạy theo số lượng tuyển sinh, đồng thời, cần tăng cường công tác quản lý, đánh giá chất lượng các trường học bao gồm cả công lập và tư.

Cần tạo điều kiện để các trường ngoài công lập phát triển bình đẳng nhưng phải kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt để đảm bảo khi học sinh ra trường có thể tìm được công việc một cách tốt nhất.