Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng- Trưởng VP Luật Kết Nối trả lời:
Trên thực tế, việc đào móng công trình, móng nhà gây sụt lút, nứt nẻ, hư hại thậm chí sập nhà của các công trình, nhà cửa liền kề, khu vực lân cận đã xảy ra rất nhiều, đặc biệt là ở khu vực đô thị. Nhưng vấn đề xử lý hậu quả như thế nào vẫn là điều gây tranh cãi dù pháp luật đã có quy định rõ ràng về việc đền bù thiệt hại.
Việc các cá nhân, tổ chức tôn trọng quy tắc xây dựng là một trong những nghĩa vụ đối với chủ sở hữu tài sản theo quy định của Bộ Luật Dân sự 2015. Theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Dân sự năm 2015 về nghĩa vụ tôn trọng quy tắc xây dựng, khi xây dựng công trình, chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản phải tuân theo pháp luật về xây dựng, bảo đảm an toàn, không được xây vượt quá độ cao, khoảng cách mà pháp luật về xây dựng quy định và không được xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu, người có quyền khác đối với tài sản là bất động sản liền kề và xung quanh.
Trách nhiệm bắt buộc của chủ nhà khi đào móng gây sụt lún, thiệt hại tài sản cho hàng hàng xóm thì vẫn phải bồi thường theo quy định.
Quy định về bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra tại Điều 605 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng khác phải bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác đó gây thiệt hại cho người khác. Khi người thi công có lỗi trong việc để nhà cửa, công trình xây dựng khác gây thiệt hại thì phải liên đới bồi thường.
Như vậy, cần xác định nguyên nhân khiến nhà bị sụt lở là do bên thi công nhà mới hay do chính ngôi nhà đã cũ và tự sụp đổ. Bên cạnh đó, cũng cần xác định thêm việc có lỗi của bên thi công hay không. Nếu như có căn cứ cho rằng việc thi công móng nhà là nguyên nhân dẫn đến việc sập đổ nhà hàng xóm thì chủ nhà đang thi công sẽ phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người bị thiệt hại theo quy định.
Nếu trong quá trình thi công mà có lỗi của đơn vị thi công thì phải liên đới chịu trách nhiệm. Việc bồi thường sẽ căn cứ vào mức độ lỗi, mức độ thiệt hại gây ra.
Mặt khác, Bộ Xây dựng đã có công văn 211/BXD-TTr về việc hướng dẫn thực hiện Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng:
Đối với hành vi vi phạm quy định về quản lý chất lượng công trình gây lún, nứt hoặc hư hỏng công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình lân cận hoặc gây sụp đổ hoặc có nguy cơ gây sụp đổ công trình lân cận nhưng không gây thiệt hại về sức khỏe, tính mạng của người khác thì việc lập biên bản và xử phạt vi phạm hành chính thực hiện theo quy định tại khoản 5 Điều 16 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ.
Việc giải quyết sự cố công trình được thực hiện theo quy định tại Điều 45-Giải quyết sự cố công trình xây dựng quy định tại Nghị định số 06/2021/NĐ-CP ngày 26/01/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý chất lượng, thi công xây dựng và bảo trì công trình. Việc đền bù thiệt hại do các bên tự thỏa thuận hoặc thực hiện theo quy định pháp luật dân sự.
Đây tưởng chứng như vô lý, nhưng lại là trách nhiệm bắt buộc của chủ nhà khi đào móng gây sụt lún, thiệt hại tài sản cho hàng hàng xóm thì vẫn phải bồi thường theo quy định. Mặc dù chủ nhà có quyền tài sản, được sử dụng trong khuôn khổ chỉ giới đất nhà mình. Trong đó có cả các quyền đào bới, bồi đắp, xây dựng công trình trên đất. Nhưng chủ sở hữu công trình phải có nghĩa vụ tôn trọng quy tắc xây dựng, không được xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp người có quyền khác đối với tài sản là bất động sản liền kề và xung quanh.
Quá trình xây dựng ngoài việc phải xin các loại giấy phép của Nhà nước, chủ nhà cũng cần thông báo, đưa ra các giải pháp an toàn xây dựng, bảo vệ tài sản, tính mạng cho các chủ đất xung quanh. Nếu gây thiệt hại chủ nhà vẫn phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người bị thiệt hại theo quy định của pháp luật. Bồi thường thiệt hại về tài sản có thể bao gồm bồi thường tài sản bị mất, bị hủy hoại, chi phí hạn chế, khắc phục thiệt hại. Nếu hai bên không thống nhất với mức bồi thường thiệt hại thì có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết.