Trong văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Hiệp hội Ô tô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam (VAMOBA) cho biết, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích phát triển phương tiện giao thông điện hóa thực hiện mục tiêu Net Zero 2050.
Thực tiễn cho thấy, nhiều tập đoàn và doanh nghiệp lớn đã nhanh chóng triển khai hệ thống trạm sạc xe điện với quy mô toàn quốc. Tiêu biểu, Vingroup/V-Green đã lắp đặt hàng nghìn trạm sạc trên cả nước và định hướng mở rộng ra hầu hết các tỉnh, thành; PVOIL và PV Power đã phối hợp Vingroup tích hợp trạm sạc tại hệ thống cửa hàng xăng dầu; TMT Motors, Dat Bike, EBOOST và một số doanh nghiệp mới cũng công bố kế hoạch tham gia đầu tư hạ tầng sạc.
Theo VAMOBA, hiện nay phần lớn hệ thống trạm sạc được thiết kế chủ yếu phục vụ cho xe cùng thương hiệu, hạn chế khả năng tiếp cận của các hãng xe và doanh nghiệp khác. Thực trạng này tiềm ẩn nguy cơ hình thành thế độc quyền hạ tầng, gây cản trở cho các doanh nghiệp Việt Nam nhỏ và vừa – đặc biệt là hội viên Hiệp hội VAMOBA – trong việc tiếp cận, tham gia và phát triển thị trường.
Hiệp hội VAMOBA cho rằng hạ tầng trạm sạc xe điện là tài sản công cộng mang tính chiến lược, gắn liền với an ninh năng lượng và sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp xe điện quốc gia. Nếu để hình thành mô hình khép kín, độc quyền, Việt Nam sẽ phải đối diện với tình trạng “khóa hạ tầng thiết yếu”, lệ thuộc vào một số ít tập đoàn, cản trở doanh nghiệp trong nước mất cơ hội tham gia, người tiêu dùng bị hạn chế lựa chọn và chi phí xã hội gia tăng.
Ngược lại, nếu hạ tầng trạm sạc được thiết kế theo hướng mở, có khả năng tích hợp và mở rộng, Nhà nước sẽ tạo dựng được một hệ sinh thái công bằng, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, thu hút nguồn lực xã hội hóa, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.
Kinh nghiệm quốc tế từ EU, Nhật Bản và Hàn Quốc đã chứng minh: chuẩn kết nối chung + hạ tầng mở + cơ chế quản lý công khai minh bạch là điều kiện tiên quyết để phổ cập xe điện.
Từ những phân tích nêu trên, Hiệp hội VAMOBA đề nghị Thủ tướng xem xét, chỉ đạo một số nội dung cụ thể như sau:
1. Ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định pháp lý đối với hệ thống trạm sạc mở; xây dựng tiêu chuẩn quốc gia về chuẩn sạc chung và giao thức kết nối, đảm bảo mọi phương tiện đủ điều kiện kỹ thuật đều có thể sử dụng, không phân biệt thương hiệu.
2. Quy định rõ nguyên tắc không độc quyền; yêu cầu các doanh nghiệp đầu tư hạ tầng sạc cho phép các hãng xe và đơn vị khác được truy cập sử dụng theo cơ chế thương mại minh bạch, không hạn chế độc quyền.
3. Thiết lập cơ chế quản lý, giám sát và công khai thông tin; yêu cầu chủ đầu tư công khai giá dịch vụ, năng lực hạ tầng và chế độ bảo hành, đồng thời cơ quan Nhà nước định kỳ kiểm tra, báo cáo và công bố hiện trạng hệ thống trạm sạc.
4. Ban hành chính sách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia đầu tư phát triển hạ tầng trạm sạc mở, trong đó ưu tiên về quỹ đất, thuế và vốn vay ưu đãi cho các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các hội viên Hiệp hội VAMOBA. Đồng thời, khuyến khích mô hình liên kết – đồng đầu tư nhằm tạo sự tham gia rộng rãi, không tập trung vào một số ít tập đoàn lớn.
VAMOBA là tổ chức xã hội – nghề nghiệp được Bộ Nội vụ cho phép thành lập, hoạt động trên phạm vi toàn quốc. Hiệp hội tập hợp các doanh nghiệp, đơn vị sản xuất – kinh doanh trong lĩnh vực ô tô, xe máy, xe đạp và xe điện, với mục tiêu đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên; đồng thời tham gia tư vấn, phản biện và đóng góp ý kiến xây dựng chính sách phát triển ngành công nghiệp phương tiện giao thông Việt Nam.
